حفاظت خاک و آب

 مراتع با پوشش گیاهی نقش موثری در حفاظت و نگهداری از آب دارد، هرجا که پوشش گیاهی انبوه با مراتع غنی وجود داشته باشد فرسایش خاک بوسیله آب یا باد کمتر اتفاق می‌افتد و در مواقع بارندگی‌های شدید سیلاب‌های کمتری جاری می‌گردد پوشش گیاهی سبب می‌شود که آب بیشتری در زمین نفوذ کند و کمتر به صورت آب‌های سطحی هدر رود.

پوشش گیاهی همچنین آب‌های سطحی را مهار می‌کند و با نفوذ دادن آن در زمین موجب زیاد شدن چشمه‌سارها و دایمی شدن رودها و همچنین زیاد شدن آبهای زیرزمینی می‌شود.

این امر ۲ فایده دارد اول اینکه از شست‌وشوی خاک جلوگیری می‌کند و دوم آنکه آب فرصت کافی برای نفوذ در خاک پیدا می‌کند و در نتیجه باعث پرآب شدن قنات‌ها و چشمه‌ها می‌شود.

به لحاظ وسعت و محل چرای احشام یا تامین مواد غذایی برای دام‌ها

در ایران قسمت اعظم علوفه دامی (۹۰ درصد) بخصوص علوفه مورد نیاز دام‌ها از مراتع تامین می‌شودهمانطور که می‌دانیم عملا تمام اراضی ایران به جز سطح محدودی که گیاه ندارد یا به علل دیگر قابل چرا نیست مورد استفاده احشام قرار می‌گیرد؛ در زمان حاضر در ایران قسمت اعظم علوفه دامی (۹۰ درصد) بخصوص علوفه مورد نیاز دام‌ها از مراتع تامین می‌شود.

تامین مواد سوختنی

با تمام اهمیتی که پوشش گیاهی برای تعلیف و تغذیه احشام و همچنین حفاظت از آب و خاک دارد لذا هنوز هم روستاییان و دامداران ما بخصوص در مناطق کوهستانی یا در نقاط دشت به هنگام اقامت و دامداری در مراتع ییلاقی از گیاهان مراتع به خصوص بوته‌ها به عنوان ماده سوختنی استفاده می‌کنند.

در بسیاری از موارد به علت نبود امکان برای استفاده از دیگر مواد سوختنی مانند نفت، دامداری یا بطور کلی زندگی روزمره بدون استفاده از گیاهان مراتع برای سوخت غیرممکن یا بسیار مشکل است.

تامین مصالح ساختمانی و رفاهی

در گذشته سقف بسیاری از خانه‌ها و طویله‌ها در مناطق کوهستانی از چوب درختان و بوته‌های مراتع پوشیده می‌شد، در مناطق خشک نیز در بسیاری از نقاط خانه یا سکونتگاه‌هایی از جنس گیاه مانند چیر یا کپر، خارخون (خارخانه) و کتوک و امثال آنها درست می‌کردند.

با وجود آنکه روز به روز مصالح و مواد ساختمانی جای چوب، بوته و درخت و غیره را در ساختن خانه یا طویله و غیره می‌گیرد ولی هنوز هم در مناطق مذکور (چه کوهستانی، چه دشت در مناطق خشک) از آن نوع خانه‌ها و طویله‌ها می‌سازند که مواد گیاهی آن را بیشتر از پوشش گیاهی تامین می‌کنند.

به لحاظ صنعتی و دارویی

بسیاری از گیاهان مرتعی وجود دارند که استفاده‌های دارویی، صنعتی و یا خوراکی دارد و از آنها انواع مواد دارویی و صنعتی می‌گیرند، به عنوان مثال از بوته «گون» که در مناطق کوهستانی می‌روید، کتیرا می‌گیرند که مواد مختلفی از آن بدست می‌آید.

«ترنجبین» که از خارشتر گرفته می‌شود و بسیاری از دیگر داروهای گیاهی از گیاهان مرتعی بدست می‌آید که دامداران و دیگر افراد محلی که با آن آشنایی دارد هنوز هم در مواقع لازم از آنها استفاده می‌کنند و داروهای گیاهی را اغلب به داروهای غیرگیاهی ترجیح می‌دهند.